Ban đêm hành quân xa nếu không có đồng hồ thì bằng cách nào biết được bây giờ là mấy giờ đêm? Bạn chớ vội lo vì trên đầu bạn có một chiếc “đồng hồ” chỉ giờ khổng lồ. Đó là đồng hồ các vì sao trên bầu trời. Các vì sao là các chữ số trên mặt “đồng hồ”, mỗi vì sao ứng với một thời điểm rất chính xác. Đó là loại “đồng hồ” tự nhiên tốt nhất giúp chúng ta xác định thời gian.
Ở đây xin giới thiệu với các bạn phương pháp đơn giản tính thời gian theo vị trí của sao Bắc đẩu. Nếu ta lấy các sao chỉ cực làm kim chỉ giờ của “đồng hồ sao” (trong phần làm thế nào để tìm sao Bắc cực đã nói rõ: Tức là đường kẻ tưởng tượng nối hai sao Thiên xu, Thiên toàn với sao Bắc cực) thì sao Bắc cực giống như tâm trục của kim chỉ giờ. Trong một ngày kim chỉ giờ của “đồng hồ sao” quay đúng một vòng. quanh sao Bắc cực.
Do Trái Đất quay quanh Mặt Trời, bởi vậy nói một cách chính xác là kim chỉ giờ quay một vòng quanh sao Bắc cực hết 23 giờ 56 phút. Có nghĩa là mỗi ngày kim chỉ giờ của “đồng hồ sao” quay trở về vị trí cũ sớm trước 4 phút. Cứ như vậy sau mỗi tháng kim chỉ giờ sẽ trở về vị trí cũ sớm 2 giờ.
Ví dụ: Cuối tháng 10 kim chỉ giờ chỉ 21 giờ thì đến cuối tháng 11 cũng ở vị trí đó sẽ là 19 giờ. Nắm được quy luật đó, chúng ta sẽ biết cách tính giờ. Bạn lấy 3 mảnh giấy hình tròn, mảnh A để cố định trên đó vạch một đường chân trời, cực bắc, đỉnh trời và 12 tháng, mỗi tháng là 4 ô, mỗi ô nhỏ tượng trưng cho một tuần lễ. Mảnh B không cố định và chia làm 24 giờ.
Mảnh C cũng không cố định, tâm vòng tròn C là sao Bắc cực và vẽ kim chỉ giờ của “đồng hồ sao”. Xếp 3 mảnh giấy tròn A, B, C chồng lên lên nhau và dùng kim ghim chắc tâm của chúng.
Nếu bạn dùng “đồng hồ sao” vào ngày 23 tháng 11. Trước tiên bạn đứng hướng mặt về phía sao Bắc cực. Lúc này đường thẳng từ sao Bắc cực chỉ về đường chân trời là hướng Bắc, chỉ lên là đỉnh trời. Tiếp đó bạn xê dịch mảnh giấy B sao cho 0 giờ khớp với ô thứ 3 của tháng 11 (ngày 23 tháng 11 là tuần lễ thứ 3 trong tháng).
Sau đó bạn xê dịch mảnh giấy C sao cho kim chỉ giờ trên mảnh giấy C khớp với kim chỉ giờ tưởng tượng từ sao Bắc cực đến sao Thiên xu và Thiên triển. Lúc này kim chỉ giờ trên mảnh giấy C sẽ chỉ đúng vài giờ nào trong ngày.
