1. Thời Lý Thần Tông: Vua tuyển gái đẹp trước
Tháng giêng năm 1113, vua: “xuống chiếu cho con gái các quan không được lấy chồng trước, đợi sau khi chọn sung vào hậu cung, người nào không trúng tuyển mới được lấy chồng” (Đại Việt sử ký toàn thư).
2. Thời Lê Thái Tông: Bắt giam đàn bà ngỗ nghịch
Năm 1441, theo lời tâu của Lễ Nghi Học Sĩ Nguyễn Thị Lộ, vua: “bắt giam đàn bà ngỗ nghịch” (ĐVSKTT). Theo quan điểm chung, ngỗ nghịch là ương ngạnh, không tuân theo những chuẩn mực của đạo đức và pháp luật. Các hoàng đế triều Hậu Lê nhiều lần ban hành những điều giáo hóa trong dân chúng và hậu cung.
3. Thời Lê Thánh Tông: Phạt đàn bà nỏ mồm
Trong Quốc triều Hồng Đức chư cung niên gian thể thức, ông ban lệnh: “Đàn bà nỏ mồm, lớn tiếng, không chịu giáo hóa, phạt đánh 80 gậy”. Theo quan điểm xưa, “nỏ mồm” là chỉ những người hay cự cãi, lắm lời và không chịu tiếp thu góp ý của người khác.
4. Thời Lê Trang Tông: Tội bức tử trưởng bối nhà chồng
Theo sách Quốc triều Hình luật, vua đã có quy định: “Vợ đánh chồng lại còn vu cáo là hàng ngày chồng nghe mẹ đánh mình để đi kiện cáo, dẫn đến bị cáo thắt cổ chết thì khép vào tội truy bức tôn trưởng đến chết, phải xử giảo” (thắt cổ).
5. Thời Lê Huyền Tông: Vợ cậy giàu khinh miệt nhà chồng
Trong Quốc triều chiếu lệnh thiện chính, triều đình quy định: “Là người vợ phải cốt ở sự thuận tòng, kính thờ cha mẹ chồng, hòa mục với anh em. Không được cậy cha mẹ giàu có mà kiêu căng với nhà chồng, cao giọng, lớn tiếng, ghen tuông bừa bãi, động tí là đòi bỏ chồng. Đồng thời, nếu có mắc lỗi mà cha mẹ chồng răn dạy thì phải bỏ thói xấu để sửa đổi, không được càng thêm bừa bãi, nóng giận, quay ra chửi rủa hoặc lang thang ngoài đường, hoặc ngụ nhờ hàng xóm, theo thói dâm bôn, làm phương hại đến đạo làm vợ. Kẻ nào làm trái, cho phường xã thôn trưởng dẫn lên nha môn trị tội thật nặng”.
6. Thời Gia Long: Tội ép con dâu bán dâm
Năm 1815, triều đình chính thức ban hành Hoàng triều Luật lệ, ở mục Nhân mạng có quy định: “Đàn bà nào bắt con dâu bán dâm nhưng con dâu không nghe, đã đánh đập cưỡng bức khiến con dâu tự vẫn thì xử giảo giam hậu. Nếu gian phụ ép con dâu cùng đi vào con đường tà dâm, khiến con dâu phải tự vẫn thì bị đày ra vùng biên giới xa xôi”.
7. Thời Minh Mạng: Khuyến khích hôn nhân
Ngày 19/12/1828, vua ban chiếu: “Phụ nữ phải kịp thời lấy chồng, tuổi từ 16 đến 26 đều nên có đôi lứa” (Quốc sử Di biên). Mẹ nuôi Minh Mạng là bà Thừa Thiên đã kết hôn với Gia Long năm 18 tuổi, mẹ ruột ông là bà Thuận Thiên làm phi năm 14 tuổi. Trước đó, Hồng Đức thiện chính thư nhà Lê quy định tuổi kết hôn của nữ là 16, nam là 18.
Nguồn: Việt sử Những chuyện hay ít biết, Lê Thái Dũng
