Vaccine (hay là Vắc-xin) là chế phẩm có tính kháng nguyên dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động, nhằm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một (số) tác nhân gây bệnh cụ thể. Đơn giản hơn, Vắc xin có nghĩa là loại dùng để tiêm phòng giúp con người ngăn ngừa được những loại bệnh tật nguy hiểm, nhất là những loại bệnh có khả năng truyền nhiễm.
Vậy người ta chế tạo Vắcxin như thế nào? Vacxin được làm từ chính những vi sinh vật (hoặc từ một phần cấu trúc) đã bị chết hoặc đã bị làm suy yếu đi, do vậy mà vacxin không có khả năng gây bệnh cho cơ thể. Khi được tiêm loại Vacxin này, thì cơ thể con người có sẵn hệ miễn dịch giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài. Nghĩa là, khi một loại virus lần đầu tiên xâm nhập vào cơ thể thì hệ miễn dịch sẽ có nhiệm vụ sinh ra các kháng thể để tiêu diệt loại virus này.
Hệ miễn dịch của cơ thể sẽ nhận diện vacxin là vật lạ nên hủy diệt chúng và “ghi nhớ” chúng. Sau này, khi tác nhân gây bệnh thực thụ xâm nhập vào cơ thể thì hệ miễn dịch của bạn đã ở trong tư thế sẵn sàng để tấn công lại các tác nhân gây bệnh một cách nhanh chóng và vô cùng hữu hiệu.
Vậy ai là người phát hiện ra Vắc xin đầu tiên trên thế giới? Năm 1796 Edward Jenner được công nhận là người đầu tiên dùng vaccine để ngừa bệnh cho con người ngay từ khi người ta còn chưa biết bản chất của các tác nhân gây bệnh. Louis Pasteur với các công trình nghiên cứu về vi sinh học và miễn dịch học đã mở đường cho những kiến thức hiện đại về vaccine.
Ở Trung Quốc, khoảng thế kỷ thứ 10, các thầy lang Đạo giáo đã bí mật dùng một kỹ thuật phòng bệnh đậu mùa. Đậu mùa là chứng bệnh hiểm nghèo, nếu không giết chết bệnh nhân thì nó cũng để lại những vết sẹo rỗ trên mặt. Các thầy lang đã lấy vẩy sẹo của người bị bệnh (chứa mầm bệnh), cho vào một chiếc hộp kín rồi giữ ở nhiệt độ nhất định trong một thời gian để giảm độc tính, sau đó nghiền nhỏ thổi vào mũi của người khỏe chưa từng mắc bệnh đậu mùa để ngừa bệnh.
Có 3 loại Vacxin đó là vacxin bất hoạt (vacxin chết); vacxin sống, giảm động lực và các “toxoid”.
- Vacxin bất hoạt (vacxin chết): là các vi sinh vật độc hại bị giết bằng các loại hóa chất hay bằng nhiệt. Chẳng hạn như các vacxin chống cúm, tả, dịch hạch và viêm gan siêu vi A. Tuy nhiên, hầu hết các loại vacxin này chi có thể đáp ứng miễn dịch không hoàn toàn và ngắn hạn, do vậy, cần phải tiêm vacxin lặp đi lặp lại nhiều lần.
- Vacxin sống, giảm động lực: đây là các vi sinh được nuôi cấy trong những điều kiện đặc biệt nhằm mục đích làm giảm tính độc hại của chúng. Vacxin điển hình loại này có thể đáp ứng miễn dịch dài hạn và chủ yếu dùng cho đối tượng là người lớn khỏe mạnh. Có thể bạn chưa biết, các loại vacxin ngăn ngừa bệnh sốt vàng, sởi, hay quai bị đều thuộc loại này.
- Các “toxoid”: đây là hợp chất bị bất hoạt, được trích ra từ các vi sinh vật (trong tình huống đây là phương tiện giúp vi sinh vật gây bệnh). Chẳng hạn như các vacxin ngừa uốn ván và bạch hầu.
Hiện nay ngoài 6 loại vắc-xin trong tiêm chủng dành cho đối tượng trẻ em là: vắc xin ngừa lao, uốn ván, ho gà, bạch hầu, bại liệt và sởi thì đã có thêm các loại vắc-xin khác như: vắc-xin viêm gan B, viêm não Nhật Bản B, vắc-xin phòng nhiễm Hemophilus influenza (HIB), não mô cầu, quai bị, rubella, dại, tiêu chảy do Rotavirus, thủy đậu…
Vậy việc Tiêm Vacxin có những lợi ích gì?
Trẻ em khi được tiêm chủng vắc – xin sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc một số bệnh thường gặp như ho gà, bạch cầu, uốn ván, viêm gan B, quai bị, viêm lão Nhật Bản, sởi….Tuy vắcxin không đạt hiệu quả phòng chống bệnh 100% nhưng có hiệu lực từ 85% đến 95% đối với trẻ em.
- Vắc- xin chính là phương pháp tiết kiệm chi phí khám chữa bệnh nhất đã được tổ chức y tế thế giới đã công nhận.
- Vắc – xin không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của một cá nhân mà còn bảo vệ sức khỏe của những người xung quanh, của cả một cộng đồng.
- Vắc – xin giúp phòng chống lại các căn bệnh được di truyền từ bố mẹ và những người có cùng huyết thống.
Tuy nhiên bên cạnh những lợi ích đó, Vắcxin còn có những hạn chế sau:
- Một số vacxin đem lại hiệu quả cao nhưng một số vacxin lại không thể đem lại hiệu quả như mong muốn. Bên cạnh đó, hiệu quả vacxin còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như thời gian bảo vệ, hệ miễn dịch khó có thể chống lại tất cả mọi tác nhân và các tác nhân cấu tạo nên vacxin có thể gặp hạn chế kìm hãm sự pahrn ứng bảo vệ.
- Dùng vacxin có thể gây ra một số tai biến: Vacxin sống, giảm động lực có thể gây bệnh cho những người bị suy giảm miễn dịch hay nguy cơ phục hồi của những tác nhân vi sinh. Ngoài ra, dùng vacxin còn có nguy cơ nhiễm các tác nhân gây bệnh khác vào trong chế phẩm vacxin.
- Khi tiêm chủng vắc xin, trong một số trường hợp, người tiêm vắc xin có thể gặp một vaì phản ứng nhẹ hoặc trung bình như sốt, đau nhức, chỗ bị tiêm bị sưng. Có những trường hợp trẻ nhỏ tiêm vacxin bị chết do vắcxin không đúng chuẩn.
